التقاط زبانی و فرهنگی در زیرنویس فیلم

دنیای امروز امکانات زیادی را برای برقراری ارتباط در اختیار افراد قرار میدهد که در این میان صنعت فیلم از ابزارهایی است که به شدت این ارتباط جهانی را تحت تأثیر قرار میدهد. این روزها افراد علاقمند زیادی هستند که برای باخبر شدن از حال و اوضاع ساکنین دیگر نقاط جهان، فیلم میبینند؛ زیرا فیلم در عین حال که سرگرم کننده است، میتواند اطلاعات زیادی را در اختیار بیننده اش قرار دهد. در این میان، فیلم های زیرنویس شده به زبان مقصد طرفداران خاص خود را دارند. از یک طرف، آنچه میتواند به لذت تماشای فیلم بیفزاید، وجود زیرنویسی روان به زبان مقصد است، زیرا بیننده علاوه بر بهرمندی از ترجمه، زبان اصلی فیلم را هم میشنود، و از طرف دیگر زیرنویس به دلیل محدودیتهای کمی وکیفی خود، بستری مساعد برای راه یافتن برخی عناصر زبانی و فرهنگی التقاطی را به زبان مقصد فراهم میکند. هدف از این تحقیق جامع، پیدا کردن متداولترین نمودهای التقاط زبانی و فرهنگی در زیرنویس فیلم است. با توجه به آنچه که ذکر شد، ابتدا این سوال مطرح میشود که آیا اصلاً پدیده التقاط در ترجمه زیرنویس فیلم نمود پیدا میکند یا خیر؛ و در صورت ظاهرشدن، متداولترین نمودها کدامند؟ آیا از نوع فرهنگی هستند یا نوع زبانی؟ و فرضیه بدین قرار است: از آنجایی که پدیده التقاط در ترجمه کتبی ظهور پیدا کرده است، به نظر میرسد که این پدیده در ترجمه زیرنویس که یکی از شاخه های ترجمه سمعی- بصری است هم نمود یابد. در این تحقیق از طبقه بندی نمودهای التقاط که توسط ملانظر و پرهام در سال 2009 ارائه شد، به عنوان چهارچوب نظری استفاده گردید. تحقیق حاضر از نوع توصیفی، تحلیلی و پیکره بنیان است. پیکره موازی مورد استفاده شامل 10 فیلم به زبان انگلیسی بود که در مجموع حدود 2400 دقیقه فیلم به هر دو زبان انگلیسی و فارسی مورد بررسی قرار گرفت. این فیلمها که محصول سالهای 1997 تا 2011هستند عبارتند از: سخنرانی پادشاه (2011)، نبرد تایتانها (2010)، قوی سیاه (2010)، بخور، عبادت کن و عشق بورز (2010)، my soul to take (تا روحم را تسخیر کنی) (2010)، 88 دقیقه (2007)، خانه روی برکه (2006)، چطور مردی را ده روزه از دست بدهیم (2003)، ارباب حلقه ها (یاران حلقه) (2001) و وکیل مدافع شیطان (1997). زیرنویس فارسی فیلمها در هر یک از دی وی دی های مربوط موجود بود اما همه دی وی دی ها زیرنویس انگلیسی نداشتند، در نتیجه جهت یکدست بودن، زیرنویسهای زبان مبدأ همگی از اینترنت و از یک سایت خاص دانلود شدند. واحد تحلیل در تحقیق حاضر از کلمه تا حتی پاراگراف متغیر بود، چراکه پدیده التقاط میتواند در غالب هر یک از این واحدهای زبانی نمود یابد. کلیه مراحل تحقیق شامل جمع آوری دادهها و طبقهبندی و تحلیل آنها به صورت دستی انجام گرفت و آمار دادههای جمع آوری شده مربوط به هر فیلم در جدولی که متعلق به همان فیلم بود ارائه گردید و هر یک از نمودها با مقابله متن انگلیسی و ترجمه فارسی آن تحلیل شد. در پایان هم جدولهایی ارائه شد که آمارهای نهایی را شامل میشد. نتایج بدست آمده نشان داد که التقاط در ترجمه زیرنویس فیلم نمود پیدا میکند. همچنین یافته های تحقیق حاکی از آن بود که گروه «اسم و تاریخ» متداولترین نمود التقاط در زیرنویس است و بخش اعظم عناصر التقاطی یافت شده از نوع فرهنگی هستند و «رابطه میان فرهنگی معاصر» هم عامل اصلی پیدایش این عناصر التقاطی محسوب میشود. در این تحقیق همچنین مشخص شد که دو گروه «واحد (اندازهگیری و پول) » و «شغل» هم باید به عنوان نمودهای التقاط به مدل فرهنگی ادغامی ملانظر و پرهام (2009) افزوده شوند.ماهیت پدیده التقاط به گونه ایست که خصوصاً در زیرنویس مشکلاتی را ایجاد مینماید، چراکه به دلیل محدودیتهای کمی و کیفی زیرنویس، دست مترجم برای التقاط زدایی باز نیست. درست است که پذیرش آن دسته از عناصر التقاطی به عنوان پیامد طبیعی رابطه میان فرهنگی معاصر امری اجتناب ناپذیر است، اگر ترجمه با دقت فراوان انجام شود مترجم میتواند دست کم از تعداد آن گروه از عناصر التقاطی که در نتیجه تداخل ناخواسته به وجود می آیند، بکاهد.